کاملترین لیست رشته های صنایع دستی ایران

انواع صنایع دستی ایران :

اقتصاد ایران با معضلی مهم درگیر که آن تک محصولی بودن است. در چند دهه ی اخیر نفت تامین کننده اصلی بودجه های عمرانی و جاری ایران بوده است و این به عنوان آسیبی بزرگ برای جامعه ی ایران تلقی می شود. البته از نگاهی دیگر می توان به این موضوع به عنوان یک فرصت تاکید کرد. صادرات نفت و مواد خام چرخاننده اقتصاد ایران هستند اما آن چیزی که در صادرات بین المللی دارای اهمیت زیادی بوده این امر است که کشور های در حال توسعه کم کم در تلاش هستند تا صادرات مواد اولیه را کاسته و به صادرات محصولات تولیدی روی آورند. نمونه ی بارز این تولیدات را می توان فرش دستبافت و فراورده هایی که از عسل بدست آمده و به عنوان سوغاتی به فروش می رسند یاد کرد.

در کنار این موضوع آن چیزی که اهمیت زیادی دارد توسعه صنعت گردشگری و صنایع دستی به عنوان یکی از مهمترین بخش های اقتصادی در سراسر جهان و به خصوص ایران است. این موضوع نه فقط در مورد کشورهای صنعتی، بلکه برای کشور های در حال توسعه همچون کشورهای خاورمیانه نقشی مهم و کلیدی دارد و یکی از بهترین منابع برای تنوع بخشیدن به کسب و کارها و ستون های اقتصاد هر کشوری است. صنایع دستی و گردشگری وابسته به منابع و نیروهای داخلی است و نیاز بسیار کمی به مواد اولیه و منابع خارجی و واردات دارد. در کنار این ها تکنولوژی های ساده و دست ساز باعث شده است تا صنایع دستی بیش از پیش بعنوان نجات بخش و تقویت کننده اقتصاد ایران مطرح شود.

عدم نیاز به ارز خارجی، اشتغال زایی بالا، رسیدن به رشد اقتصادی و در نهایت توسعه پایدار کشورمان و افزایش درآمد سرانه ملی و بهبود معیشت مردم این دیار از تاثیرات مهم این صنعت بر اقتصاد ماست.

صنایع دستی بهترین مسیر برای توسعه اقتصادی

باتوجه به ظرفیت های صنایع دستی، به جرئت می توان گفت بهره گیری از ظرفیت های بالقوه صنایع دستی و گردشگری از بهترین و ساده ترین راه ها برای توسعه ی اقتصادی سرزمین چند قومی ایران است. با وجود اینکه صنایع دستی به عنوان یک گزینه ی اصلی برای توسعه ی اجتماعی در بین اقتصاددانان مطرح است اما در بخشی دیگر همچنان اندیشمندان درباره این موضوع اختلاف نظر دارند.

اما در این مطلب ما به مرور به بررسی تمام هنرهای صنایع دستی خواهیم پرداخت تا کمی با ابزاری که می توانند اقتصاد ایران را از تک محصولی دور کنند آشنا شویم.

در لیست زیر اسامی اکثر رشته های صنایع دستی نام برده شده است و به مرور در بخش های مختلف و به طور کامل نسبت به معرفی این رشته ها که به نوعی فرشته ی نجات اقتصاد ایران هستند خواهیم پرداخت.

چاپ‌های سنتی

به کلیه فرآورده هایی که با قلم مو ، قالب ، شابلون ، رنگ آمیزی و پذیرای نقش می شود. می گویند. به طور کلی نقش زدن بر روی پارچه به دو صورت بافت و چاپ انجام می گیرد که قدمت بافت نقش های پارچه بیشتر از چاپ روی آن ها می باشد. از بافت های سنتی می توان به زری و ترمه اشاره کرد اما چاپ سنتی روی پارچه را می توان به دو گروه اصلی تقسیم می شوند :

قلمکار (چاپ مهری و نقاشی)

کلاقه‌ای یا باتیک (چاپ مهری یا نقاشی و دندانی)

نساجی سنتی

نساجی سنتی (دستبافی)، فراورده‌‌‌‌‌‌هایی است که با کمک دستگاه‌های ساده‌ی بافندگی از نوع دو وَردی، چهار وَردی، هشت وَردی و….. تا ژاکارد دستی، تولید می‌شود. زری، مَخمل، ترمه، دارایی، جاجیم و نظایر آن و نیز سایر پارچه‌های دستباف‌‌‌‌‌‌‌‌‌ پنبه‌ای، پشمی و ابریشمی که در مناطق شهری، روستایی و عشایری کشور تولید می‌شود، در زمره‌ی نساجی سنتی ایران قرار دارد.

زربفت ابریشمی

ابریشم‌بافی

احرامی‌بافی

ارمک‌بافی

بافت انواع پارچه‌های سنتی (باشلق، کرباسبافی، قناویز، فرتبافی، شمدبافی، گزیبافی، متقالبافی، چفیه‌بافی، جیم‌بافی)

برک‌بافی

پتوبافی

ترمه‌بافی

جاجیم‌بافی (موج‌بافی، ماشته‌بافی، ساچیم‌بافی)

چادرشب‌بافی

حوله‌‌بافی

دارایی‌بافی (ایکات)

زری‌بافی (زربفت)

سجاده‌بافی

سیاه‌چادر‌بافی

شالبافی

شعربافی

شک بافی

عبابافی – عبابافی نائین

گلیچ

متکازین (گلیمچه)

مخمل‌بافی

نوار بافی (پن‌بافی، مداخله‌بافی، کارت‌بافی، خوس‌بافی / خوس‌دوزی، وریسبافی، نواربافی علی‌آباد کتول)

پردهپد بافی

حمام سری

چپری

عریض‌بافی

پوشاک سنتی

« پوشاک » در لغت به معنای پوشیدنی ، لباس و جامه ؛ و « پوشیدن » به معنای دربرگرفتن ، نهفتن یا پنهان کردن چیزی و نگهدارنده است.

لباسهای محلی

بافتنیهای سنتی (کلاه، جوراب و…)

برقع

پای‌پوشهای سنتی (گیوه، گیوه‌چینی، آجیدهدوزی یا تخت کشی، گیوهدوزی، گیوه‌بافی، چاروقدوزی، چموشدوزی)

پوستیندوزی

چوقادوزی

عروسک‌بافی

قلاب‌بافی

مجمسه های محلی (مومی)

 

رودوزی‌های سنتی

ودوزی سنتی هنر آراستن پارچه های ساده با نخ های ابریشمی و پشمی رنگی است. تمایل انسان به زیبایی و آراستن خود، او را واداشت تا پارچه های ساده ای که برای لباس استفاده می کرد را بیاراید تا روح زیباگرای او ارضا شود. هنر رودوزی از دیرباز در تمام نقاط جهان انجام می شده و می شود. اما رودوزی سنتی تماما با دست انجام می گیرد و در کشور ما دارای تنوع بسیاری است. فقط کافی است تا به زنان و دختران هنرمند مقداری پارچه ی بی روح، نخ و سوزن دهند تا روح زندگی را بر پیکره ی پارچه بدمند.

آجیده‌دوزی (لایه دوزی)

آیینه‌دوزی

اشرفی‌دوزی (سکه دوزی)

بلیش‌دوزی (قزاق دوزی)

پته‌دوزی (سلسله دوزی)

پولک‌دوزی

پیله‌دوزی

تسمه‌دوزی

تفرشی دوزی

چهل‌تکهدوزی (خاتمی دوزی، لندرهدوزی)

خوس‌دوزی

دانه‌دوزی

ده‌یک‌دوزی (برجسته‌دوزی)

رودوزی بمپور

زرتشتی‌دوزی

زرک‌دوزی

زغره‌دوزی

ستاره‌دوزی

سرافی‌دوزی

سرمه‌دوزی

سکه‌دوزی (چشمه‌دوزی، دوریشدوزی، ژوردوزی)

سوزن‌دوزی

سوزن‌دوزی اصفهان (گل‌دوزی و گندمی‌دوزی)

سوزن‌دوزی بلوچ (خامه‌دوزی، سیاه‌دوزی سیستان و ابریشم‌دوزی نقش زرک)

سوزن‌دوزی ترکمن (سیاه‌دوزی ترکمن)

شرابه‌دوزی (منگوله‌دوزی، آویزه‌دوزی)

شمسه‌دوزی

صدف‌دوزی

قلاب‌دوزی

قلاب‌دوزی اصفهان

قلاب‌دوزی رشت

قیطان‌دوزی (فتیله‌دوزی، مغزی‌دوزی، یراقدوزی)

کتیبه‌دوزی

کردی‌دوزی

کم‌دوزی (کمان‌دوزی، کمه‌دوزی)

گلابتون‌دوزی (بادلهدوزی)

لانه‌زنبوردوزی

مخمل‌دوزی

مرصع‌دوزی (سنگ‌دوزی)

مرواریددوزی

مضاعف‌دوزی

ملیله‌دوزی

ممقان‌دوزی

منجوق‌دوزی

نقده‌دوزی

نقش‌دوزی

نواردوزی

 

هنرهای دستی وابسته به معماری

معماری سنتی ایران ،تجلی نمادین جهانی ابدی و ازلی است که این جهان را محلی گذرا و واسطهای برای رسیدن به مرتبهای والاتر به منظور وصول به آرامش درونی میداند ؛معماری ایران که به صورتهای گوناگون در بناهای مختلف متجلی گشته، جایگاه خاصی را داراست که در آن ،عقاید و رسوم و آیین ها در شرایط جغرافیایی و اقلیمی نمود  آشکاری دارد و حاصل دسترنج هنرمندانی است که برای اعتلای این هنر با تکیه بر ایمان خویش ،از جانِ خود مایه گذاشته و در این راه از هیچ کوششی دریغ نورزیده اند. همراه با اساتید معماری، استادان صنایع دستی نیز با همان تفکر فوق اما تجلی یافته در هنرِ خاص خویش، تکامل بخش و اثرگذار بر معماری سنتی ایرانی بوده اند.

آهک‌بری (ساروج‌بری)

گچ بری

مقرنس‌کاری / مقرنس سازی

 

سفال، سرامیک و کاشی سنتی

سفال، به محصولاتی گفته می شود که با استفاده از انواع خاک های رس، کائولن و … و با روش های مختلف ( چرخ کاری ، لوله ای، ورقه ای، دستی ) گِل را فرم داده و سپس در کوره با حرارت حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ درجه سانتی گراد پخته می شوند. مانند انواع کاسه ، کوزه ، گلدان و … .

خرمهره سازی

سفال و سرامیک

کاشی مشبک

کاشی زرین فام

کاشی معرق

کاشی معقلی

کاشی مینایی

کاشی هفت رنگ

نقاشی روی سفال (نقاشی روی لعاب، نقاشی زیر لعاب)

 

صنایع دستی مستظرفه

صنایع دستی مستظرفه،  یکی از گروه‌های صنایع دستی ایران و دربرگیرنده‌ی چند رشته‌ی فرعی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد است که در هر رشته،  با توجه به ابزارها،  مواد مصرفی و روش کار،  محصولات ویژه‌ای تولید می‌شود.
در صنایع دستی مستظرفه، نگاره‌ها، نقوش و طرح‌های سنتی با یاری ذوق، نیروی تخیل و توانمندی طراحان، بر روی اشیا و زمینه‌های گوناگون پدیدار می‌شود. همچنین، اغلب رشته‌های صنایع دستی مستظرفه نقش مهمی در سایر رشته‌های صنایع دستی ایران ایفا می‌کنند.
از میان رشته‌های صنایع دستی مستظرفه ایران، می‌توان به این موارد اشاره نمود: پاپیه‌ماشه، تذهیب، تشعیر، جلدسازی، خوش‌نویسی، صحافی سنتی، طراحی سنتی (طراحی فرش)، قطاعی کاغذ و پارچه، کاغذسازی دستی، نقاشی سنتی ایرانی، نقاشی سنتی دیواری، نقاشی سنتی روی استخوان، نقاشی قهوه‌خانه‌ای، نقاشی گل‌و‌مرغ، نقاشی لاکی و نگارگری ایرانی.

پاپیه ماشه

تذهیب

تشعیر

جلدسازی

صحافی سنتی

طراحی سنتی (طراحی فرش و…)

قطاعی (کاغذ و پارچه)

کاغذسازی دستی

نقاشی سنتی دیواری

نقاشی روی استخوان

نقاشی قهوه‌خانه‌ای

نقاشی گل و مرغ

نقاشی لاکی

نگارگری ایرانی (نقاشی ایرانی / مینیاتور)

تزیین ساز و جامه دان ساز

 

صنایع دستی چرمی

چرم طبیعی از دیرباز توسط بشر مورد استفاده های فراوانی قرار گرفته است. بشر در طول تاریخ از چرم به عنوان ساخت پوشاک و کفش و حتی نوشتن بر روی صفحات چرمی استفاده کرده است. با گذر زمان انسان توانسته به خلق صنایعدستی مختلفی در زمینه چرم دست یابد.

جلدسازی چرمی سنتی

سراجی سنتی

سوخت روی چرم

معرق چرم

نقاشی روی چرم

نقش اندازی ضربی روی چرم

زینسازی

ساخت و تزیین ساز و کیف ساز

 

آبگینه

تراش، از اصیل ­ترین و متداول­ ترین روش­ های تزیین سرد آثار شیشه­ ای است که سابقۀ آن در ایران به دوران هخامنشیان می­ رسد. بهترین نمونه ­های آثار شیشه­ ای دوران ساسانی آثاری هستند که با چرخ تراش، تزیین یافته ­اند.

آینه‌کاری

تراش شیشه

شیشه حرارت مستقیم

شیشه‌گری فوتی

معرق شیشه / شیشه خانه‌بندی

نقاشی پشت شیشه

نقاشی روی شیشه

همجوشی شیشه

 

صنایع دستی چوبی

صنایع دستی چوبی یکی از صنایع ظریف و جذاب صنایع دستی است که هر کسی با دیدن آن به هنر و زیبایی آن پی می برد. یک اثر ظریف و زیبای چوبی که با دست خلق شده است، تا سالها نشان دهنده ذوق آفریننده آن است و از آنجایی که مواد اولیه ی آن که چوب است در بخشهایی از ایران به فراوانی و به طور طبیعی وجود دارند، انواع محصولات صنایع دستی که از چوب و یا ساقه ی درختان ساخته می شوند نیز مورد استقبال قرار گرفته است.

حجم‌های چوبی سنتی (پیکرتراشی)

ارسی سازی

بامبوبافی

ترکه‌بافی (ارغوان‌بافی، مرواربافی، چم‌بافی)

چیق‌بافی

حصیربافی (بوریابافی)

خاتم‌کاری

خراطی

ساخت سازهای چوبی سنتی

سوخت روی چوب

قواره‌بری

کپوبافی

کنده‌کاری روی چوب

گره‌چینی

محرق چوب

مشبک‌کاری

معرق چوب

معرق منبت

منبت چوب

نازک‌کاری

نقاشی روی چوب

 

صنایع دستی دریایی

نقاشی روی صدف

 

صنایع دستی سنگی

دنیای صنایع دستی به قدری وسیع و گسترده است که هیچ کس نمیتواند ادعا کند همه ی صنایع دستی را می شناسد. هنر و به خصوص صنایع دستی مانند دریایی بی پایان می ماند که هیچ ساحلی را نمی توان برای ان متصور شد . یکی از صنایع دستی ، صنایع دستی سنگی است که در این مقاله به یکی از رشته های ان یعنی خراطی سنگ می پردازیم .

حجم‌های سنگی

تراش سنگهای قیمتی و نیمه‌قیمتی

سنگ تراشی سنتی (حجاری)

حکاکی روی سنگ

خراطی سنگ

فیروزه کوبی

مرصع کاری

مشبک سنگ

معرق سنگ

موزائیک سنگ

پیشه‌های سنتی وابسته به صنایع دستی

ابریشم‌کشی

رفوگری

رنگرزی گیاهی

گلابتوندوزی

نخ‌ریسی سنتی

صنایع دستی فلزی

صنایع دستی فلزی تعاریف متفاوتی دارد اما می توان گفت که تزیین و شکل دهی فلزات برای ساخت اشیای تزیینی و کاربردی به وسیله ابزار خاص و روش های متفاوت به صورت حجمی و مسطح را هنر فلز کاری می گویند که در رشته های مختلف از فلز برای ساخت آثار تاریخی و دست سازه ها استفاده می شود .
تنوع آثار فلزی سنتی بر گرفته از نوع کاربرد ، شکل ظاهری و همچنین روش ساخت آنهاست .

حجم‌های فلزی سنتی

افزار فلزی (جنگ‌افزار‌سازی و …)

جُنده کاری

چاقو سازی

چلنگری

حکاکی روی فلز

دوات‌گری

زمودگری

ساخت زیورآلات سنتی

ضریح سازی

علامت‌سازی

قفل سازی

قلم‌زنی

کوفته‌گری (طلاکوبی روی فولاد و غیره)

گرگوربافی

مس‌گری

مشبک فلز

ملیله‌کاری: شامل سینی زینتی، سرویس بشقاب، کاسه و وسایل مصرفی

میناکاری

مینای خانه‌بندی (پنجره‌ای / مشبک)

مینای مرصع

مینای نقاشی

ورشوسازی

 

 

این لیست در حال کامل شدن و بروزرسانی است …

همانطور که در ابتدای نوشته هم عنوان شد، صنایع دستی و هنرهای دستی مردم هر سرزمین نماد و مظهر فرهنگی ملت هاست و معیار سنجش کشورهای دارای تمدن همیشه محصولات به جا مانده از صنایع دستی و هنرهای کهن گذشتگان بوده است. در باستان شناسی های مختلف تمام آثاری که از گذشته های دور کشف می شود و امروز از آن ها به عنوان اشیای قدیمی و تاریخی یاد می شود دست ساز هستند و به نوعی می توان گفت که صنایع دستی پیشینیان ما هستند. چه ساده ترین وسایل همچون کوزه و پیه سوزها و چه ابزار جنگی. چرا که در گذشته تکنولوژی خاصی وجود نداشته و تمام ابزار و وسایل با دستان تنومند نیاکان ما زمینیان طراحی و ساخته می شده است.

ایران پیشتاز در تولید صنایع دستی

سرزمین پهناورمان ایران از دوران بسیار دور در تولید صنایع دستی زبان زد خاص و عام بوده است و این سرمایه ای بزرگ برای هنرهای سنتی و صنایع دستی ماست که در کنار کاربرد هنری و زینتی، برای امور روزانه نیز بسیار استفاده می شود. همچون کوزه ها برای نگهداری آب که با گذشت قرن ها همچنان برای نگهداری آب و سرد نگه داشتن آن در بین مردم پرطرفدار است. بدون شک آن چیزی که ما این روزها به عنوان صنایع دستی و هنرهای سنتی به زبان می آوریم حاصل سخت کوشی های مردمان گذشته ای است و هر کدام از محصولات داستان های خاص خودشان را دارند. اگر این چنین نبود ما اکنون در موزه هایمان محصولی برای نشان دادن و به رخ کشیدن تمدن دیرینه ی خودمان به مردمان سرزمین های دیگر نداشتیم. بنابراین شایسته است که از تمام سخت کوشی ها و پشتکارهای صنعتگران و هنرمندان این عرصه قدردانی کنیم و در حفظ و احیای رشته های مختلفی که در بالا عنوان شد از هیچ حرکتی دریغ نکنیم.

آپدیت لیست انواع صنایع دستی به مرور …

آثار صنایع دستی ایران بسیار پرتعداد و حتی ناشناخته است. به زودی در وب سایت گیلیمو ( فروشگاه اینترنتی خرید صنایع دستی )همچون گذشته این رشته ها را که در نقاط مختلف کشور تولید می شوند با تصاویر بسیار معرفی و منتشر خواهیم کرد. خوشحال خواهیم بود تا در انتهای این پست دیدگاه خودتان را در مورد این عناوین با ما اشتراک بگذارید. کدام یک از این صنایع دستی ها مورد پسند شماست؟